Lại bàn về điểm cực đông

Trong 4 điểm cực trên đất liền của nước ta, ngoài điểm cực bắc và cực tây đã "yên bề gia thế" thì điểm cực đông và cực nam vẫn chưa rõ ràng. Điểm cực nam cứ vài năm lại bị thay đổi do bồi lấp, thế nên các “chuyên gia” GPS liên tục phải cập nhật các kỷ lục về tọa độ của điểm cực này. Điểm cực đông thì vẫn là đề tài tranh cãi trên các diễn đàn du lịch, hai địa danh được xem xét là Mũi Điện ở Phú Yên và Mũi Đôi ở Khánh Hòa.

Hôm trước, bác Huynh có đăng lại một bài trên Tuổi Trẻ về việc xác định điểm cực đông thông qua tọa độ lấy được bằng GPS. Tuy nhiên, theo em, cơ sở xác định của bài này chưa thật thuyết phục, bởi vì các lý do sau:

Mốc tọa độ biển trên tảng đá bằng (Nguồn: blog Apham)

- Vị trí lấy tọa độ: ở Mũi Điện, rõ ràng vị trí tại mốc toạ độ biển chưa phải là điểm ngoài cùng phía đông của mũi, còn tại Mũi Đôi thì theo tác giả bài báo, vị trí lấy tọa độ còn cách vị trí xa nhất mấy chục mét.

- Mốc tính toán tọa độ (datum): nói thật là em chả biết gì về tọa độ với cả GPS, nhưng nghe nhiều người nói có hai mốc tính tọa độ là VN2000 và WGS-84, cùng một điểm nhưng nếu lấy khác mốc thì tọa độ có thể sai lệch vài chục đến trăm mét. Theo diễn biến trên diễn đàn caravanviet thì cả tác giả bài báo và người bấm GPS tên Phương đều đã không phân biệt được hai mốc tính toán này.

Vì điểm lấy tọa độ và mốc tính toán không thống nhất nhau, nên các nhóm khi đo thường cho ra các kết quả không giống nhau. Và trong mỗi chuyến đi, mục tiêu của các “chuyên gia” GPS là cố tới được điểm xa nhất để bấm tọa độ, để về nhà còn "khoe hàng" với anh em chiến hữu.

Trong bài này, em không có ý định lạm bàn về vấn đề phải chọn hệ quy chiếu và điểm bấm tọa độ như thế nào. Mục đích của em là cố gắng xác định điểm cực đông trên đất liền dựa vào thông tin mà các tài liệu chính thống đã dẫn và nguyên tắc để chọn điểm cực trên đất liền, cũng như lý giải nguyên nhân dẫn đến sự tranh cãi cho Mũi Điện, Mũi Đôi và cả Hòn Đôi.

Mũi Đôi (phải) và Hòn Đôi (trái) (Nguồn: caravanviet)

1. Tài liệu: Trang 84 sách địa lý lớp 8 (tái bản lần 4, NXB Giáo Dục, 2/2008) và trang 13 sách địa lý lớp 12 (NXB Giáo Dục, 7/2008) đều cho điểm cực đông ở xã Vạn Thạnh, huyện Vạn Ninh, tỉnh Khánh Hòa, mà không nói rõ là Mũi Đôi. Từ điển bách khoa toàn thư online cho là ở Mũi Đôi. Tài liệu của người Pháp cho Mũi Đôi là cực đông thì em vẫn chưa được tiếp cận. Ngoài ra em chưa tìm được nguồn tài liệu chính thống nào cho rằng điểm cực Đông là Mũi Điện. Nếu bác nào tìm thấy thì bổ sung giúp em.

2. Tính chất địa lý: Mũi Điện là doi đất nằm trên đất liền, Mũi Đôi là mũi đá nằm trên bán đảo Hòn Gốm, còn Hòn Đôi là đảo. Tùy thuộc vào thủy triều mà Hòn Đôi cách Mũi Đôi ít nhất 500m, vậy thì Hòn Đôi không thể nào là cực đông như một bài báo đã đăng trên Tuổi Trẻ.

3. Định nghĩa điểm cực trên đất liền và nguyên tắc xác định điểm cực: đền giờ em vẫn chưa tìm được quy định nào về những điều này (cả của Việt Nam, lẫn nước ngoài). Tuy nhiên theo một “phượt gia”: khi thủy triều lên cao thì Mũi Đôi gần như đứng độc lập với đất liền, chưa hiểu gần như là thế nào, khi ghé đây chắc chắn phải hỏi người dân mới được. Như vậy, nếu cho rằng điểm cực trên đất liền phải là điểm luôn luôn dính với đất liền, khả năng Mũi Đôi là cực đông đã bị lung lay [1].

4. Định nghĩa đất liền: Đến giờ em vẫn chưa biết định nghĩa chuyên ngành địa lý của đất liền (mainland) là gì. Khi tìm kiếm trên google với cụm từ “definition of mainland” thì được kết quả: “the main land mass of a country or continent; as distinguished from an island or peninsula” hoặc “the main part of a land mass as opposed to an island” hoặc “a continent or the main part of a continent as distinguished from an offshore island or sometimes from a cape or peninsula”. Vậy nếu định nghĩa đất liền là không bao gồm bán đảo thì điểm cực của đất liền không thể nằm trên bán đảo [2].

5. Vẻ đẹp của Mũi Điện: ngoài các nguyên nhân [1], [2] kể trên, với vẻ đẹp “quyến rũ” Mũi Điện đã khiến không biết bao nhiêu du khách say mê mà bỏ phiếu cho mình. Nằm cạnh Bãi Môn đẹp tuyệt, Vũng Rô luôn xanh ngắt, lại sát bên Đèo Cả hùng vĩ, có ngọn hải đăng cổ, và là di tích lịch sử, nơi cập bến của những con tàu không số, Mũi Điện luôn là mục tiêu của những “phượt gia” không biết mệt mỏi. Có nhiều "phượt gia" đã chinh phục 3 cực và 1 đỉnh, thì với mục tiêu cuối cùng họ đã chọn Mũi Điện. Bởi thế mà khi tìm kiếm trên google, trong những kết quả hàng đầu, số người cho Mũi Điện là cực đông còn vượt qua số người cho là Mũi Đôi. Không những du khách mà nhiều phương tiện truyền thông, báo chí cũng cho rằng Mũi Điện là điểm cực đông.
   

Như vậy, trước khi muốn xác định điểm cực đông thì chúng ta cần phải làm rõ nhiều điều. Và rất cần những người có kiến thức chuyên môn rộng tham gia. Nhưng dù gì đi nữa, hai địa danh trên vẫn là hai nơi mà các “phượt gia” không thể không ghé thăm để được đón những tia nắng sớm bên tiếng sóng vỗ rầm rì.